Bzhedug Adyghe dialect

Bzhedug Adyghe dialect
Native to	Republic of Adygea, Biga
Language family	Northwest Caucasian Circassian Adyghe Bzhedug Adyghe dialect
Language codes
ISO 639-3	–
Glottolog	bezh1247

The Bzhedug dialect (Adyghe: Бжъэдыгъубзэ) is a dialect of Adyghe. The Bzhedug dialect is spoken by the Bzhedugs who live mostly in Adygea and Biga.

Phonology

Aspirated consonants

In the Bzhedug dialect (Like the Shapsug dialect) there exist a series of aspirated consonants (/pʰ/ /tʰ/ /ʃʰ/ /t͡sʰ/ /t͡ʃʰ/ /t͡ʂʰ/ /t͡ɕʰʷ/ /kʰʷ/ /qʰ/ /qʰʷ/) that became plain consonants in other dialects :

• Bzhedug пʰ [pʰ] ↔ п [p] in other dialects :

Word	Adyghe				Kabardian
	Bzhedug		Temirgoy and Abzakh
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
sharp	<phonos file="папцӏэ.ogg">pʰaːpt͡sʼa</phonos>	пʰапцӏэ	paːpt͡sʼa	папцӏэ	paːpsʼa	paːpt͡sʼa
arrogant		пʰагэ	paːɣa	пагэ	paːɣa	пагэ
nose		пʰэ	pa	пэ	pa	пэ

• Bzhedug тʰ [tʰ] ↔ т [t] in other dialects :

Word	Adyghe				Kabardian
	Bzhedug		Temirgoy and Abzakh
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
respect		пхъатʰэ	pχaːta	пхъатэ	-	-
to give	jatʰən	етʰын	jatən	етын	jatən	етын
to take	ʃtʰan	штʰэн	ʃtan	штэн	ɕtan	щтэн
on	tʰajt	тʰет	tajt	тет	tat	тет
smooth	t͡sʼaːʂʷtʰa	цӏашъутʰэ	t͡sʼaːʃʷta	цӏашъутэ	t͡sʼaːfta	цӏафтэ
to afraid	ɕtʰan	щтʰэн	ɕtan	щтэн	ɕtan	щтэн
pillow		шъхьантʰэ	ʂħaːnta	шъхьантэ	ɕħaːta	щхьатэ

• Bzhedug цʰ [t͡sʰ] ↔ ц [t͡s] in other dialects :

Word	Adyghe				Kabardian
	Bzhedug		Temirgoy and Abzakh
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
wool		цʰы	t͡sə	цы	t͡sə	цы
eyelash	nabzət͡sʰ	нэбзыцʰ	nabzət͡s	нэбзыц	-	-

• Bzhedug шʰ [ʃʰ] ↔ щ [ɕ] in other Adyghe dialects :

Word	Adyghe				Kabardian
	Bzhedug		Temirgoy and Abzakh
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
milk		шʰэ	ɕa	щэ	ʃa	шэ
lame		лъашʰэ	ɬaːɕa	лъащэ	ɬaːʃa	лъашэ
salt		шʰыгъу	ɕəʁʷ	щыгъу	ʃəʁʷ	шыгъу
cloud	pʃʰa	пшʰэ	pɕa	пщэ	pʃa	пшэ
pus		шʰыны	ɕənə	щыны	ʃən	шын
accordion		пшʰынэ	pɕəna	пщынэ	pʃəna	пшынэ
fat		пшʰэры	pɕarə	пщэры	pʃar	пшэр
wax		шʰэфы	ʃafə	шэфы	ʃaxʷə	шэху
horse	ʃʰə	шʰы	ʃə	шы	ʃə	шы
sand		пшʰахъо	pʃaːχʷa	пшахъо	pʃaːχʷa	пшахъуэ
story		пшʰысэ	pʃəsa	пшысэ	pʃəsa	пшысэ

• Bzhedug чʰ [t͡ʃʰ] ↔ ч [t͡ʃ] in other dialects (кь [kʲ] in Shapsug) :

Word	Adyghe				Kabardian
	Bzhedug		Temirgoy and Abzakh
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
spleen		чʰэ	t͡ʃa	чэ	t͡ʃa	чэ
brushwood twig		чʰы	t͡ʃə	чы	t͡ʃə	чы
to cough	pst͡ʃʰan	псчʰэн	pst͡ʃan	псчэн	pst͡ʃan	псчэн

• Bzhedug кʰу [kʰʷ] ↔ ку [kʷ] in other dialects :

Word	Adyghe				Kabardian
	Bzhedug		Temirgoy and Abzakh
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
middle		кʰу	kʷə	ку	kʷə	ку
thigh		кʰо	kʷa	ко	kʷa	куэ

• Bzhedug къʰ [qʰ] ↔ къ [q] in other Adyghe dialects (хъ [χ] in Shapsug) :

Word	Adyghe				Kabardian
	Bzhedug		Temirgoy and Abzakh
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
grave		къʰэ	qa	къэ	q͡χa	кхъэ

• Bzhedug къуʰ [qʰʷ] ↔ къу [qʷ] in other Adyghe dialects (хъу [χʷ] in Shapsug) :

Word	Adyghe				Kabardian
	Bzhedug		Temirgoy and Abzakh
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
pig		къʰо	qʷa	къо	q͡χʷa	кхъуэ

• Bzhedug чъʰу [t͡ɕʰʷ] ↔ цу [t͡sʷ] in Temirgoy:

Word	Adyghe				Kabardian
	Bzhedug		Temirgoy
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
jungle/bushy area	t͡ɕʰʷənə	чъʰуны	t͡sʷənə	цуны	fən	фын

Others

In the Bzhedug dialect (like Shapsug and Abzakh) there exist a labialized voiceless alveolo-palatal affricate [t͡ɕʷ] ⟨чъу⟩ that correspond to [t͡sʷ] ⟨цу⟩ in standard Adyghe Temirgoy.

• Bzhedug чъу [t͡ɕʷ] ↔ цу [t͡sʷ] in Temirgoy:

Meaning	Bzhedug		Standard Adyghe		Kabardian
	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA
shoe	чъуакъэ	t͡ɕʷaːqa	цуакъэ	t͡sʷaːqa	вакъэ	vaːqa
to stop	учъун	wət͡ɕʷən	уцун	wət͡sʷən	увын	wəvən
ox	чъу	t͡ɕʷʷə	цу	t͡sʷə	вы	və
ploughshare	чъуабзэ	t͡ɕʷaːbza	цуабзэ	t͡sʷaːbza	вабзэ	vaːbza

• In the Bzhedug dialect there exist a labialized voiceless retroflex sibilant [ʂʷ] and labialized voiced retroflex sibilant [ʐʷ] that correspond to [ʃʷ] and [ʒʷ] in other Adyghe dialects.

Word	Adyghe				Standart Kabardian
	Standard Adyghe		Bzhedug
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
what	ʃʷəqajblaːʁ	шъукъеблагъ	ʂʷəqajblaːʁ	шъукъеблагъ	fəqeblaːʁa	фыкъеблагъэ
you (plural)	ʃʷa	шъо	ʃʷa	шъо	fa	фэ
stone	məʒʷa	мыжъо	məʐʷa	мыжъо	məva	мывэ

Grammar differences

Noun instrumental case

In the instrumental case the noun has the suffix мджэ (-md͡ʒa) or -джэ (-d͡ʒa) unlike other dialects (e.g. Abzakh, Temirgoy and Standard Kabardian) that has the suffix -мкӏэ (-mt͡ʃʼa) or -кӏэ (-t͡ʃʼa) :

• Bzhedug dialect: Кӏалэр Адыгэбзэджэ мэгущаӏэ ↔ Standard: Кӏалэр Адыгэбзэкӏэ мэгущаӏэ - "The boy speaks (using) Adyghe language".
• Bzhedug dialect: Къэлэмымджэ сэтхэ ↔ Standard: Къэлэмымкӏэ сэтхэ - "I write (using) with the pencil".

Future tense Suffix ~т (~t)

In this dialect the future tense suffix is ~эт (~at) and in some cases ~ыт (~ət) unlike standard Adyghe (Temirgoy) that has the Suffix ~щт (~ɕt).

Word	Adyghe				Standart Kabardian
	Standard Adyghe		Bzhedug
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
I will go	səkʷʼaɕt	сыкӏощт	səkʷʼat	сыкIот	səkʷʼanəwɕ	сыкӏуэнущ
you will go	wəkʷʼaɕt	укӏощт	wəkʷʼat	укIот	wəkʷʼanəwɕ	укӏуэнущ
he will go	makʷʼaɕt	мэкӏощт	makʷʼat	мэкIот	makʷʼanəwɕ	мэкӏуэнущ
we will go	təkʷʼaɕt	тыкӏощт	ʂʷəkʷʼat	тыкIот	dəkʷʼanəwɕ	дыкӏуэнущ
you (plural) will go	ʃʷəkʷaɕt	шъукӏощт	ʃʷəkʷʼat	шъукӏот	fəkʷʼanəwɕ	фыкӏуэнущ
they will go	maːkʷatəɕx	макӏощтых	maːkʷʼatəx	макӏотых	jaːkʷʼanəwɕ	якӏуэнущ

Unique words

Word	Adyghe				Standart Kabardian
	Standard Adyghe		Bzhedug
	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic	IPA	Cyrillic
what	səd	сыд	ʂəd	шъыд	sət	сыт
how	sədaw	сыдэу	ʂədaw	шъыдэу	dawə	дауэ
why	sədaː	сыда	ʃta	штэ	сыт щхьэкӏэ	sət ɕħat͡ʃʼa
how much	səd fadəjz	сыдфэдиз	ʂədfadəjz	шъыдфэдиз
he/she/it	aɕ	ащ	аj	ай	-	-
near	daʑ	дэжь	daj	дэй	dajʒ	деж
self	jaʑ	ежь	jaj	ей	jazə	езы

Sample text

Зэгорэм тыгъэжьымрэ тыгъэмрэ зынэкъокъугъэх анахь лъэшыр язэрымгъашIэу. А лъэхъан дэдэм тефэу зекIогорэ кIакIо техъуагъэу гъогум къэрыкIоу алъэгъугъ ыкIи рахъухьагъ тIумэ язэу гъогурыкIом икIакIо зыщэзгъэхэрыр анахь лъэшэу алъытэнэу. Ай дэй тыгъэжьым зэрыфэлъэкIэу къэпщэу къыригъэжьагъ. Ау ар нахь лъэшэу къепщы къэсми, гъогурыкIом кIакIом нахь зыкIоцIищахьытыгъэ. Ыужыпкъэм тыгъежьыр иморад ыужы икIыжьын фае хъугъэ.ЕтIуанэ тыгъэр къэпсыгъ, гъогурыкIор фабэ къэпагъ, ыкIи ай лъэпэтэу кIакIор зыщихыгъ. Аущтэу тыгъэжьым тыгъэр ей нахьыри нахьы зэрылъэшыр къэгурымэIомэ мэхъонэу хъугъэ.

See also

• Hakuchi Adyghe dialect
• Kfar Kama Adyghe dialect
• Shapsug Adyghe dialect
• Abzakh Adyghe dialect
• Baslaney dialect

External links

• A song in Bzhedug dialect (Emizh Nurbi - Come Home in peace)
• A song in Bzhedug dialect (Emizh Nurbi - I want you)